Barbaros Zırhlısı

1910 yılında Osmanlı Devleti, kendi donanma gücüyle, Yunan donanma gücü arasında dengenin sağlanması için, bir zırhlı kruvazör ile birkaç tane destroyer alma isteğindeydi. İngiltere’ye yapılan taleplerden bir sonuç alınamayınca Almanya ile görüşmeler başlamıştır. 1 Eylül 1910 yılında Alman donanmasında görev yapmış olan eski savaş gemilerinin alınması konusunda anlaşmazlıklar yaşansa da, 1891–1893 yılında Alman donanmasında hizmette bulunan Kufürst, Friedrich, Wilhelm ve Weissenburg Zırhlıları, Barbaros Hayrettin (Komutanı Albay Mustafa-paşalı Muzaffer) ve Turgut Reis (Komutanı Yüzbaşı Sultanselimli Namık Hasan) adını alarak Türk donanmasına katılmıştır.

1912 yılında Balkan Savaşları’nın patlak vermesiyle Barbaros’ta bu savaşta Karadeniz Harekâtında, Çanakkale Boğazı Operasyonunda ve Marmara Deniz Operasyonu’nda görev almıştır. 16 Aralık 1912 Çanakkale Boğazı Operasyonu’nda saat 09.50’de Barbaros dönüş manevrasına başlamış ve filo da onu izlemiştir. Manevra başarısız olup, kargaşaya dönüşünce 09.55′ te Barbaros Zırhlısı kıç güverteden isabet almıştır. Aldığı isabet sonucunda hasar kontrol grubundan 5 şehit verilmiştir. Kısa bir süre sonra kıçtaretten’ isabet alarak görev dışı kalmıştır. Şarapnel parçaları zırhsız tekneyi delip geçerken kazanlara da hasar vermiştir. Çanakkale operasyonlarında ve Marmara Denizi operasyonlarında da görev aldıktan sonra 8 Şubat 1913’te Şarköy’de karaya çıkmıştır.

13 Ağustos 1914 yılında Barbaros yeniden donatılmak için İstanbul’a donanma tersanesine gelmiştir. Sahil İstihkâm ve Mayın Müfettişi olan Amiral Von Usedom’un emriyle Turgut Reis ve Peleng-i Derya Gambotu’ ile akşam saatlerinde Kilya limanına varmıştır. Barbaros’un görevi 5. Ordu’ya İstanbul’dan cephane ve malzeme taşımak, 5. orduya destek olarak top atışlarıyla düşmanın çıkarma yaptığı yerleri bombardıman etmektir (bombardıman mevziinin uzaklığı ve topların menzilinin azlığı nedeniyle bombardımanlar sadece Arıburnu Bölgesi’ne verilmiştir). 15–19 Aralıkta boğaz savunmasına katılmak için emre hazır vaziyette kaldıktan sonra 20 Aralıkta tekrar İstanbul’a dönmüştür.

20 Aralık-16 Şubat 1915 tarihleri arasında Haliç’te onarım gören Barbaros Zırhlısı Donanma İkinci Komutanı Albay Arif Bey komutasında ertesi gün Gelibolu’ya varmıştır. Deniz altı saldırısı tehlikesinin artması nedeniyle ilave tedbir olarak 2900 gros tonluk Üsküdar Vapuru ile yüzer set oluşturulmuştur. 5-6 Martta Barbaros Hayrettin endirekt atışla Kilitbahir’i bombardıman eden Queen Elizabeth’e 21 adet 280 mm’lik mermi harcayarak karşılık vermiştir ve bu karşı atışta yarımada üzerine kurulmuş olan gözetleme yerlerinden ve muharebe postalarından da yararlanılmıştır. Barbaros’un yapmış olduğu bu karşılık nedeni ile Queen Elizabeth Barbaros’un atış menzilinden geri çekilmek zorunda kalmıştır. Barbaros’un atış menzilinin 15.000 metre olmasına karşılık Queen Elizabeth bu menzilin dışında atışlarına devam edebilmekteydi.

Bu sırada deniz tarafındaki bordalarında bulunan Ceyhun ve Üsküdar Vapurları tarruzuna karşı korumaktaydı. İlk önce demirli olarak yapılan atışlar daha sonra makineler çalıştırılarak fakat yerinde tutularak yapılmıştır ve böylelikle düşman mermilerinden kaçınmak mümkün olmuştur.

7 Marta kadar Nara’da kalan Barbaros 8 Mart’ta Turgutla beraber Boğalı ve Lâpseki bölgesinde ve 9, 10, 11 Mart tarihlerinde Nara ve Kilye Koyu civarinda hareket halinde bulunduktan sonra İstanbul’a dönmüştür. Cephanenin azlığı sebebi ile Türk donanmasının atışları, günde sekiz atışa kadar düşmüştür. Barbaros Hayrettin ve Turgut reis istasyoner görevlerini nöbetleşe sürdürmektedir. Gemilerden birisi her beş günde bir yakıt ile malzeme ikmali yapmak ve 5. Ordu için cephane yüklemek üzere İstanbul’a gitmektedir. Dönüş yolunda genellikle Gelibolu’ya uğranılarak güverte yükü boşaltılmaktadır. Genelde iki günlük sarkmalar olmakta ve iki gemi ancak iki gün bir arada bulunmaktadır.’

25 Nisan 1915’te Barbaros ve Turgut reis İngilizlerin karaya çıktıkları yeri Bombardıman ederken Barbaros’un atışı sırasında bir kaza olmuştur. Barbaros’tan atılan 15. mermi zamanından önce patlamıştır ve geminin top taretini harap etmiştir ve 15 kişi yaralanmıştır.

 Aynı gün Barbaros AE-2 Avustralya denizaltısının taarruzuna uğramıştır ve bu olaydan sonra Turgut Reis 27 Nisanda İstanbul’a dönmüştür.

 28-30 Nisanda harekâta yalnız devam eden Barbaros 29 Nisanda düşmanın 73 mermi kullanarak Eceabat’ı bombardıman etmesine karşılık Barbaros buna sekiz mermi ile karşılık verebilmiştir. 1-2-3 Mayıs tarihlerinde yaptığı atışlarda 63 mermi harcamıştır ve İngiliz Muharebe Gemisi Swiftsure’nin çıkarma işini geciktirmiştir. 6 Mayısta İstanbul’a hareket eden Barbaros 15 Mayısta tekrar Çanakkale’ye hareket edip 18 Mayısa kadar atışlarına devam edip 19’unda tekrar İstanbul’a döndükten sonra 24 Mayısta Çanakkale’ye gelmiştir. 5 Haziranda bir şarapnel Barbaros’un kıçtaretinde patlamıştır ve bu olayda 4 topçu şehit olup 32 topçu yaralanmıştır. Bunun üzerine Barbaros İstanbul’a dönmüştür ve donanma daha sonra yapılacak harekâta hazırlanma olanağı yakalamıştır.

 Barbaros’ un Batırılışı

7 Ağustos 1915 ek İngiliz kuvvetleri Anafarta’da karaya çıkarlar ve Osmanlı Donanma Komutanı Amiral Wilhelm Anton Souchon, ister istemez Barbaros Hayrettin’i harekât için serbest bırakmayı kabul eder. Harp gemisi Haliçten Sivrihisar Torpidobotu’nun eşliğinde ayrılır.

24.490 grod tonluk 1898 yapımı Mahmut Şevket Paşa ilave perdeleme eskortu olarak gemiyi takip etmektedir. Tüm destroyerler ve torpidobotlar harekât için konuşlandırıldıklarından başka koruma aracı yoktur.

 Normal olarak tüm savaş gemilerinin gün doğmadan Gelibolu açıklarında olması gerekiyordur ama Sivrihisar’ın sürat yapamaması nedeniyle ağır yolla gidilir. $ 8 Ağustos 1915 Saat 05.00′ da Bolayır yakınlarında E-11 in attığı bir torpido ile sancak taraf sekizinci bölme başlayan dairesinden vurulmuş ve yaptığı kaçınma manevrası bir işe yaramamıştır.

 E-11 e hedef göstermemek için öncelikle kıyıya yönelen Barbaros tekrar denize açılmıştır fakat geminin kurtulamayacağı anlaşılınca karaya yönelmiştir. Barbaros yalnız iskele makinesinin sağladığı üç mil hızla hareket ederken altı yedi ve sekizinci bölmeler suyla doldu. Dengeyi sağlamak için karşı bölmelere su alınması emri daha uygulanmadan gemi hızla sancağa yatmaya başladı. Yüklenen cephane sandıkları geminin devrilmesine hız kazandırdı ve kısa bir zamanda alabora olarak 40 derece 28 dakika enlem ve 26 derece 47,8 dakika boylam mevkinde 11 kulaçla batmıştır. 21 subay ve 237 er Barbaros’un batması ile şehit olmuştur. Barbaros’a eşlik etmekte olan Sivrihisar ve o sırada bandırmadan Çanakkale’ye hareket etmekte olan Basra Torpidobotu tarafından 51 subay ve 347 er kurtarılarak Gelibolu’ya getirilir. 5. orduya getirmek üzere yüklenmiş olduğu 9600 bomba 4.836 sahra mermisi 1791 dağ topu mermisi 4000 adet 105 mm’lik obüs mermisi ve bir miktar parada Barbaros’un batması ile kaybedilmiş olur.

---

KAYNAKÇA

• LANGENSİEPEN Bernd,1828- 1923 Osmanlı Donanması, İstanbul, Kaptan Yayıncılık, 2007
• Çanakkale Boğaz Komutanlığı, Çanakkale Deniz Savaşları 1915, İstanbul, Deniz Basımevi Müdürlüğü, 2008
• TEKİNBAŞ Ömer, Barbaros Zırhlısı’nda Usta Bir Gemici Harun Tekinbaş, İstanbul, yayın evi,
• 2013 Piri Reis Araştırma Merkezi, Osmanlıdan Cumhuriyete Adları Süregelen Gemiler, İstanbul, Deniz Basımevi, 2010
•  I. Dünya Harbinde Türk Harbi VIII. Cilt, I. Kitap, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1976