Kayacık Ağılı Muharebeleri

Dünya tarihinin en şiddetli savaşlarından biri olan Çanakkale Savaşı birçok ilke ve acıya sahne olmuştur. Hava, kara ve deniz güçlerinin bir arada olduğu bir savaş o güne dek görülmemiştir. Bir vatanın dereleri kan akıtmıştır su yerine, topraklar başak yerine şüheda fışkırtmıştır yeryüzüne. Anaların gözleri ağlamaktan kurumuştur artık, sevdalılar hep vuslatın hayali ile tutunmuşlardır yaşama. Genç kızlarımız saçlarını kesip satmışlardır vatanın kurtulması için. Ceplerinde neyi var neyi yoksa cepheye yardıma göndermiştir Türk Milletinin tüm fertleri. Çok acı çekmiştir bu millet vatanın kurtulduğu günü görmek için çok kayıp vermiştir, eşi görülmemiş badireler atlatmıştır. Savaş yılları çok çetin geçmiş fakat hiçbir kuvvet onları yıldıramamıştır. Düşmana karşı savaşın son demlerine karşı mücadeleye devam etmişlerdir. Bu son muharebelerden biri de Kayacık Ağılı Muharebesidir. Bu muharebe Bomba Tepe mevkiinde cereyan etmiştir.

İngilizlerin Hill 60 (60 Rakımlı Tepe) olarak adlandırdıkları ve günümüzde Batı yamacı üzerinde aynı adı taşıyan bir mezarlığın yer aldığı Bomba Tepe Kocaçimen Dağı’nın en yüksek yeri olan Kocaçimen  Tepesi’nin kuzeydoğu yamaçlarının Büyük Anafarta Ovası düzlüğünde sona eren en önemli yükseltilerden biridir. Deniz seviyesinden 66 m yüksekte olan Bomba Tepe’yi batısındaki Damakçılık Bayırı’ndan ayıran dere Kayacık Ağılı Deresi’dir. Bir anlamda Bomba Tepe, Kocaçimen Tepesi’ne ulaşmak isteyen bir kuvvet için aşılması gereken önemli bir engeldir.

2. Anafartalar Muharebelerinden sonra İngilizlerin bölgede önemsenebilecek herhangi ciddi bir hareketi olmadığından Türk kıtaları da bu durgunluktan yararlanmış taktik yönünden önemli bir yer olan Bombatepe’yi sağlamlaştırarak güçlü bir direnç haline getirmişti. İngilizler de 7. Tümen savunmasında olan bu tepenin önemini bilmekteydi. Bombatepe’nin ele geçirilmesi, Anzak Kolordusuyla 9. İngiliz Kolordusu’nun güvenceyle bağlantı kurmasını sağlayacaktı. Azak’tan Suvla’ya sahil boyunca giden yol emniyet altına alınacak ve her iki Anafarta köyünün arasında geniş vadi üzerinde gürüş hâkimiyeti sağlayacaktı. Bundan Anzak sol kolu Kabakkuyu’daki iki su kuyusundan da yararlanacaktı. Buradaki Türk direnek noktasının varlığı Anafartalar bölgesindeki 9. İngiliz Kolordusu ile Arıburnu bölgesindeki Anzak Kolordusunun birbirleri ile olan bağlantısını ve ara hattını tehdit etmekteydi.

Etrafı sık çalılık ile örtülü olan bu 60 Rakımlı Tepe (Bombatepe)’nin güvenilir uçak fotoğrafı alınamadığı için buradaki Türk siperlerinin gerçek durumunun İngiliz siperlerinin hiçbiri tarafından görülmesi mümkün değildi. Bu sebeple 21 Ağustos günü General Cox’un birlikleri bu tepeye ulaşamamış, Bombatepe bölgesinde ağır zayiat verme pahasına ele geçirebildiği bir mevzi parçasıyla yetinmek zorunda kalmıştı. Anzak Kolordu Komutanı General Birdwood, General Hamilton’a durumu açıklayarak 9. Kolordu topçularıyla gemi topçularının desteği  altında bir taarruz yaptıracağını bildirerek izin aldı. General Hamilton bu isteği onaylamakla beraber, mevcudu azalan 127 mm.lik (5 pusluk) mermilerin kıskançlıkla kullanılması uyarısında bulundu. General Hamilton saat 13.00’ten sonra İmroz’dan Suvla’ya geldi ve muharebeyi takip etmek üzere karargâhını kolordu karargâhının yukarısındaki sırtlarda kurdu. General Cox’un emrine çeşitli kuvvetlerden derlenen bir kuvvet verilmişti. Bu kuvvet 29. Hint Tugayı, 4. Avustralya Tugayı. Yeni Zelanda atlı piyadelerinden iki alay, 3/Connaught Rangers Kıtası, 10. Tümene mensup 29. Tugayın 10/Hampshire taburu ve 40. Tugaya mensup 4/South Wales Borderes taburundan oluşuyordu.

27 Ağustos 1915’te saat 16.00’da düşman keşif topçu ateşiyle Kayacık siperlerimizi dövmeye başladı. Bu ateşe gemi topçuları da destek vermişti. Aralıksız bir saat süren bu yoğun ateş sonucu Türk mevzileri alt üst olmuştu. Türk erlerinin pek çoğu şehit düşmüş ve yaralanmışlardı. Güneşi arkalarına alarak ilerlemelerini sağlamak amacıyla hücumun öğleden sonra yapılması kararlaştırıldıysa da öğleyi biraz geçe bastıran hiç umulmadık mevsimsiz bir sis yüzünden muharebe puslu ve boğucu derecede bir atmosfer içinde gerçekleşti. Saat 17.00 da başlayan bu muharebede İngiliz piyadeleri üç hat halinde taarruza başladı. Kayacıkağılı’nın kuzey ve güneyinden taarruz eden İngiliz piyadeleri geri püskürtüldü. Kayacık ağılı doğrultusunda taarruz eden İngiliz birlikleriyse Bombatepe’ nin güneybatısındaki 21. Türk Alayı’nın 3. Taburuyla 2. Taburu arasındaki bir bölüklük Türk mevzilerini ele geçirdi. Mevzilerinde sonuna dek direnen Türk erlerinden 46sı tutsak olmuş ve 3 makineli tüfek de ele geçirilmişti. Tümen bünyesinde yedekte bulunan 33. Türk Alayı’nın 1 ve 2. Taburlarının Bombatepe’ ye sürülmeleri üzerine İngilizler ileri harekâtı durdurmak zorunda kaldılar. Fakat bu taburlar İngilizlerin şiddetli top ateşi nedeniyle karşı taarruza geçemediler ve bu top ateşi gece karanlık basıncaya kadar sürdü. Gece 33. Alay İngilizlerin ele geçirdiği mevziiye karşı taarruza geçti. Ancak İngilizler açtığı makineli tüfek ve bomba taarruzlarını birkaç kere yineledi ve İngilizlerden siperin bir bölümünü geri aldı.

28 Ağustos 1915’te yapılan değerlendirmeye göre
İngilizlerin Zayiatı: 679
Türklerin Zayiatı: 1100

İngilizlerin bu kadar zayiatına rağmen hiçbir sonuca ulaşamayan taarruzları 28 Ağustos 1915 sabahının ilk saatlerinde sona erdi. Değerlendirmede de görüldüğü gibi Türk tarafı da bu muharebede şehit ve yaralı olmak üzere 679 kayıp verdi.

28 Ağustos sabahına kadar süren çarpışmalarda bazı mevziler taraflar arasında el değiştirdiyse de İngilizler Bombatepe’nin zirve noktasına hiçbir zaman ulaşamamışlardır. Bundan sonraki gün ve aylarda Anafartalar bölgesinde muharebeler hareketliliğini yitirmiş ve gerçekte de Anzak Kolordusu sanki son gücünü bu taarruzda harcamış gibidir. İngiliz kuvvetleri çekip gidene kadar muharebeler mevzi muharebeleri halinde çarpışmalar şeklinde sürüp gitmiştir. Bomba Tepe Muharebesi 7 Ocak 1916 günü Seddülbahir Cephesinin batı kanadı üzerinde 12. Tümens tarafından gerçekleştirilen ve aylardır İngilizlerin elinde bulunan bazı siperlerin geri alınmasından başka bir sonuç vermeyen Türk taarruzu haricinde sadece Anafartalar Cephesinde değil bütün Çanakkale Cephesindeki son taarruz hareketi olarak kabul edilir.

Kayacıkağılı Muharebesi’ ni Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal Ruşen Eşeref Ünaydın’ a şöyle değerlendirmiştir:

“Bu tümen cephesinde o gün ve bütün gece sabaha kadar bir çok defalar kanlı boğuşmalar olmuş. Sonunda düşman maksadını elde edememiş. Bundan başka bizim için pek parlak bir başarı denecek derecede de fazla kayıplara uğramış. 27/28 Ağustos gece yarısından sonra düşman Mestan Tepe’den Yusufçuk Tepesi’ne taarruza kalkışmışsa da piyade ateşlerimizle bu piüskürtülmüş. İşte bu Kayacıkağılı (Bombatepe) muharebesinden sonra sonuna kadar artık ciddi hiçbir muharebe olmamıştır. Bu uzun zaman içinde gerek biz, gerekse düşman tahkimat ve tertibatla meşgul olduk. Bütün anlattığım bu muharebelerde düşman pek büyük kayıplara uğradığı ve bizim üstünlüğümüz altında kalmaktan kurtulamadığı için bütün ümitleri kırıldı.”

Bu amansız direniş bir daha gösteriyordu ki bu vatan toprağına yabancı eli değdirilmeyecekti. Bu vatan onlarındı. Namertler yüz süremezdi. Cevat Paşa aslında şu sözüyle her şeyi özetliyordu: Gittiler… Geçemediler… Geçemeyecekler de…

Bu topraklar için şehit düşmüş tüm askerlerimizi saygıyla ve minnetle anıyorum. Ruhunuz Şad Olsun… Emanetiniz başımızın üstünde.

---

KAYNAKÇA

• TANSEL, Selahattin Osman Çanakkale’de İstanbul’u Kurtarmak, F.Özsan Matbaacılık,2009
• Çanakkale Boğaz Komutanlığı, Çanakkale Deniz Savaşları, İstanbul, Deniz Basımevi Müdürlüğü,2008
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi V. Cilt III. Kitap, Çanakkale Cephesi, Ankara, Genelkurmay Basımevi,1980
• A. OGLANDER, Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı Cilt2, İstanbul, Arma Yayınları, 2005
• AKINGÜÇ Gürsel, Tarihi Süreç İçinde Çanakkale Muharebeleri ve Muharebe Alanları, İstanbul, Ajans 2023 Yayınları, 2011
• Ruşen Eşref ÜNAYDIN, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal İle Mülakat, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık
• http://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205249453
• http://www.iwm.org.uk/collections/item/object/205249498
• http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wellington_Mounted_Rifles_Gallipoli.jpg
• http://commons.wikimedia.org/wiki/File:William_Birdwood_near_Hill_60.jpg|